Ψάχνοντας τα αίτια…

|> Στέλιος Κοπανίδης

|> Στο άκουσμα της λέξης Διδυμότειχο στο νου των περισσοτέρων που δεν έχουν επισκεφθεί την πανέμορφη αυτή πόλη της Θράκης, έρχονται εικόνες εγκατάλειψης, στρατιωτικής θητείας και ξεθωριασμένοι ήχοι του τραγουδιού του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα «Διδυμότειχο Blues». Η αλήθεια όμως είναι εντελώς διαφορετική.

Το Διδυμότειχο είναι μια πόλη με ιδιαίτερη γοητεία, που σφύζει από ζωή, με πανέμορφα κτίρια, στενά σοκάκια, κεραμοσκεπές, σαχνισιά. Κτισμένο στη συμβολή των ποταμών Έβρου και Ερυθροποτάμου αναμειγνύει αρμονικά στοιχεία της Δύσης και της Ανατολής. Στην πόλη αυτή στέφθηκε αυτοκράτορας το 1431 ο Ιωάννης ΣΤ’ Καντακουζηνός, εδώ γεννήθηκαν οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου Ιωάννης Γ’ Βατάτζης και Ιωάννης Ε’ Παλαιολόγος. Στο Διδυμότειχο κατέφυγε πληγωμένος ο Μιχαήλ Θ’ Παλαιολόγος, μετά την ήττα του από τους Καταλανούς το 1305. Μακρά ιστορία, μνήμες που χάνονται στα βάθη των αιώνων.

Κόσμημα της πόλης είναι το τέμενος Βαγιαζήτ, ένα από τα σημαντικότερα ισλαμικά μνημεία του κόσμου, το μεγαλύτερο που συναντάται σε ευρωπαϊκό έδαφος. Αυτό το μνημείο που σηματοδοτεί  την ειρηνική συνύπαρξη χριστιανών και μουσουλμάνων υπέστη σημαντική καταστροφή από πυρκαγιά, που εκδηλώθηκε, από άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία, στο εσωτερικό του. Στο κτίριο εκτελούνταν εργασίες συντήρησης-αποκατάστασης, ενώ τη νύχτα της πυρκαγιάς είχε μείνει αφύλακτο, όπως και κάθε νύχτα. Όπως κάθε νύχτα μένουν αφύλακτα λαμπρά μνημεία ανά τους αιώνες σε όλη την ελληνική επικράτεια.

Το τέμενος Βαγιαζήτ βρίσκεται στο κέντρο του Διδυμοτείχου και αντικρίζει, σε πλήρη συνύπαρξη, την Αγία Αικατερίνη, τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αθανασίου, τον ναό του Σωτήρος Χριστού, την αρμενική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, ενώ αγναντεύει το περίφημο κάστρο της πόλης, με τα δίδυμα τείχη, στον λόφο. Οι εργασίες για την κατασκευή του τεμένους είχαν σταματήσει το 1402 όταν ο Βαγιαζήτ κατατροπώθηκε από τα στρατεύματα του Ταμερλάνου στη μάχη της Άγκυρας. Ολοκληρώθηκε το 1420 επί Μεχμέτ Α’ και έκτοτε αποτελεί σημείο αναφοράς όχι μόνο για την πόλη και τον Έβρο, αλλά για ολόκληρη τη Δυτική Θράκη.

Το κτίριο έχει τρεις θύρες, από τις οποίες η κεντρική περιβάλλεται με θαυμάσια αραβουργήματα και αρχαΐζοντα ζιγκ-ζαγκ μοτίβα, ενώ τον κεντρικό χώρο καλύπτει θαυμάσιος διακοσμητικός θόλος, που αποτελείται από μικρές σανίδες, κατάλληλα προσαρμοσμένες μεταξύ τους και αναρτάται από τον ξύλινο σκελετό της στέγης, καταλήγοντας σε τέσσερις πεσσούς μέσω ισάριθμων διακοσμητικών ξύλινων τριγώνων. Στο εσωτερικό του πέτρινου κτιρίου σώζεται παράσταση της ουράνιας πόλης, που εντυπωσιάζει με την κομψότητά της, την ακρίβεια και τη λεπτομέρεια  απόδοσης του χρησιμοποιούμενου χρωματικού φάσματος, σε μια άμεση συνέχεια της υστεροβυζαντινής ζωγραφικής. Ενσωματωμένος στο περίγραμμα του κτιρίου, αλλά με δική του εξωτερική είσοδο, ο κομψός και πανύψηλος μιναρές του. Αυτό το μνημείο παραδόθηκε τούτες τις μέρες στις φλόγες…

Τη διαβεβαίωση ότι θα αποκατασταθεί η ζημιά που υπέστη το τέμενος έδωσε η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, ενώ ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων εξέφρασε τη βαθύτατη θλίψη του για την καταστροφή και ζήτησε να αρχίσουν άμεσα οι εργασίες αποκατάστασης. Βεβαίως, προέχει η αποτίμηση των ζημιών η οποία θα χρειαστεί χρόνο για να ολοκληρωθεί.

Δυστυχώς η Ελλάδα που κινείται και περιστρέφεται στη σφαίρα των μνημονίων και των λεγόμενων μεταρρυθμίσεων, έχει αφήσει στην τύχης τους μνημεία, τα οποία έπρεπε να διαφυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού. Η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, έστω και υπό τις σημερινές συνθήκες, έπρεπε να αποτελεί προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ. Και βεβαίως όταν απαιτείς από τους άλλους να σέβονται τα δικά σου μνημεία οφείλεις να σεβαστείς και να προστατεύσεις τα δικά τους, που σε τελευταία ανάλυση είναι πλέον δικά σου, συνέχεια της πορείας αυτού του τόπου.