Είναι μια περίοδος δημιουργικής αναταραχής-Oι Γερμανοί θέλουν να “περάσουν” τους όρους τους

Πάνος Καρβούνης* Έθνος, 5 |> Η EE όταν ενσκήπτει μια κρίση, ένα νέο πεδίο δραστηριότητας, μια νέα ανάγκη ή κρίση, πάντα καθυστερεί, σέρνεται, παλεύει, αλλά τελικά θεσπίζει μέτρα πέραν αυτών που προβλέπονται από τις συνθήκες.

Είναι πάντα επίκαιρη η φράση του Jean Monnet πρωτεργάτη της ευρωπαϊκής ενοποίησης: «Η Ευρώπη θα διαμορφωθεί μέσα από τις κρίσεις και θα είναι η επιτομή των λύσεων αυτών των κρίσεων». Υπενθυμίζω την κατάσταση το 2010, με την Ελλάδα σε χρηματοπιστωτική ασφυξία και την Ευρώπη να διατείνεται ότι δεν μπορούσε να βοηθήσει γιατί υπήρχε ο όρος «nο bailout», δηλαδή «μη διάσωση», στις ευρωπαϊκές συνθήκες που δημιούργησαν τη νομισματική ένωση και το ευρώ.

Στη συνέχεια, λόγω της έκτασης που έπαιρνε η κρίση, στήθηκαν νέοι μηχανισμοί. Όταν ξέσπασε η κρίση του κορωνοϊού, η Κομισιόν ήταν απούσα, τα κράτη-μέλη περιχαρακώθηκαν στα εθνικά τους σύνορα και επικρατούσε η νομικίστικη άποψη ότι η δημόσια υγεία είναι κυρίως εθνική αρμοδιότητα. Η κρίση του κορωνοϊού όμως απεδείχθη οξύτατη και αγνοεί σύνορα. Και η Ευρώπη άρχισε να τρέχει…

Σήμερα βρισκόμαστε στη φάση αναζήτησης χρηματοοικονομικών εργαλείων για την αντιμετώπιση της ύφεσης που φέρνει το επ’ αόριστον «κλείσιμο» της οικονομίας. Οι «γνωστοί ύποπτοι» (Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία…) αντιτίθενται, επί του παρόντος τουλάχιστον, να δοθούν πόροι χωρίς όρους, όπως θα ήταν μέσω της έκδοσης ευρωομολόγου ειδικού σκοπού (covibond), το οποίο δεν θα εγγραφόταν και στο εθνικό χρέος των δανειζόμενων κρατών.

Αυτό φυσικά προκαλεί μεγάλη γκρίνια, εκστομίζονται φοβεροί αφορισμοί περί τέλους της EE, λόγω έλλειψης αλληλεγγύης κ.λπ. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για μια περίοδο «δημιουργικής αναταραχής», από την οποία θα προκύψει ο μεγάλος συμβιβασμός.

Οι Γερμανοί θέλουν να βάλουν όρους στην παροχή οικονομικών πόρων γιατί αυτοί, μαζί με τους Ολλανδούς κ.λπ., είναι εντέλει οι πραγματικοί εγγυητές / πληρωτές ενός ευρωομολόγου που θα μπορούσε να εκδοθεί για την κάλυψη των αναγκών, αν υπάρξει default από ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη: αυτό ακούγεται θεμιτό, πρέπει η Γερμανία η Ολλανδία κ.λπ. να διαχειριστούν την κοινή τους γνώμη και να «περάσουν» οποιαδήποτε συμφωνία από τα Κοινοβούλιά τους.

Για να τεθούν τέτοιοι όροι πρέπει, υπό τις κρατούσες συνθήκες, να συνομολογηθεί μνημόνιο με τον ESM. Όμως είναι θεμιτή και η παρατήρηση ότι η κρίση κορωνοϊού είναι πλανητικής εμβέλειας χωρίς «ενόχους» (όπως το 2010, οι «άσωτοι» Έλληνες) και δεν μπορούν να επωμισθούν τις τεράστιες οικονομικές της συνέπειες, και μάλιστα υπό σκληρούς όρους, χώρες με ήδη υπέρογκο δημόσιο χρέος (με πρώτη την Ιταλία).

Θα πρέπει λοιπόν να επιστρατευθεί ένα δημιουργικό financial engineering των διαθέσιμων χρηματοοικονομικών εργαλείων για να βρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση. Αυτή θα περιλαμβάνει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της EKT. Θα υπάρξει, νομίζω, ένα είδος διαλεκτικής σχέσης μεταξύ του ευρωομολόγου, του μηχανισμού του ESM αλλά και των εργαλείων της ΕΚΤ, προς αναζήτηση της επιθυμούμενης ισορροπίας στην οποία θα συμφωνήσουν τα κράτη-μέλη της Ένωσης. Η διαπραγμάτευση υπόσχεται να είναι σκληρή.

(*) Ο κ. Π. Καρβούνης, είναι πρώην επικεφαλής της EE στην Ελλάδα πρώην ειδικός σύμβουλος της EE για την Ελλάδα, ειδικός σύμβουλος του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).