Ομιλία Κορκίδη

|> Ημερίδα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ)  για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών της ΕΕ υπέρ των ΜμΕ, πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο και στην ομιλία του ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ και του ΕΒΕΠ Βασίλης Κορκίδης, είπε:

Είναι γεγονός πως κατά τη διάρκεια της κρίσης 2008-2018 οι ελληνικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να προωθήσουν κάποιες σημαντικές πολιτικές για τις ΜμΕ.  Ωστόσο, η αποσπασματική αντιμετώπιση των προβλημάτων, η αδυναμία παρακολούθησης των μέτρων που εφαρμόζονται και των επιπτώσεών αυτών, η απουσία μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την προώθηση της επιχειρηματικότητας, και κυρίως οι συνέπειες της κρίσης με τις συμβατικές δεσμεύσεις της χώρας έναντι των δανειστών, έχουν αποτρέψει την ουσιαστική στήριξη και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Η ΕΣΕΕ, όλα αυτά τα χρόνια, εστίασε στην καταγραφή των προβλημάτων των ΜμΕ αλλά κυρίως στην επεξεργασία προτάσεων που δίνουν λύσεις σε αυτά. Στον διάλογο, λοιπόν, για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών της ΕΕ υπέρ των ΜμΕ προσερχόμαστε με συσσωρευμένη εμπειρία.

• Ο Ορισμός των ΜμΕ

Στη συζήτηση που έχει ανοίξει για τη χαλάρωση των κριτηρίων στον ορισμό για τις ΜμΕ η ΕΣΕΕ έχει πάρει ξεκάθαρη θέση και είναι αντίθετη σε οποιαδήποτε περαιτέρω διεύρυνση. Ήδη οι ΜμΕ σε επίπεδο ΕΕ-28 αντιστοιχούν σε 99.8% του συνόλου των επιχειρήσεων και ως εκ τούτου μια χαλάρωση των κριτηρίων θα καταστρατηγούσε ουσιαστικά και πρακτικά τον ίδιο τον ορισμό. Μάλιστα, η ΕΣΕΕ είχε προτείνει τη δημιουργία ξεχωριστής ιδιαίτερης κατηγορίας για τις πολύ πολύ μικρές (very micro) επιχειρήσεις με απασχολούμενους κάτω των πέντε (5) ατόμων, οι οποίες αποτελούν και την πλειονότητα στη χώρα μας, με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών εργαλείων. Να θυμίσω, επιπρόσθετα, ότι όλες οι startups ξεκίνησαν από πολύ μικρές επιχειρήσεις.

• Η Ευρωπαϊκή Πολιτική για τους ΜμΕ

Η πράξη για τις Μικρές Επιχειρήσεις στην Ευρώπη (SBA) αποτελεί ουσιαστικά τον οδηγό προς τα κράτη-μέλη για τις πολιτικές και τα μέτρα σχετικά με τις ΜμΕ. Η Έκθεση, επίσης, για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (SME Review) είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που παρέχει μια επισκόπηση της τρέχουσας κατάστασης των ΜμΕ στα κράτη-μέλη της Ένωσης, τη δομή τους, τη συμβολή τους στην απασχόληση και στην οικονομία και βεβαίως στοιχεία για την προοπτική των ΜμΕ στο μέλλον. Ωστόσο, για την Ελλάδα, που χτυπήθηκε από την οικονομική κρίση, υπάρχουν κάποια ερωτηματικά για το εάν η εφαρμογή της SBA και τα επιθυμητά μέτρα πολιτικής ταιριάζουν απόλυτα στις άμεσες ανάγκες των ελληνικών ΜμΕ.

Οι Ελληνικές ΜμΕ σύμφωνα με το SBA Factsheet για το 2017

Σύμφωνα με το SBA Factsheet για το 2017 για την Ελλάδα, οι ΜμΕ αντιστοιχούν στο 99.9% του συνόλου των επιχειρήσεων, αντιπροσωπεύουν το 89.9% της συνολικής απασχόλησης και το 73.2% της προστιθέμενης αξίας. Η επίδοση της Ελλάδας είναι αρκετά χαμηλότερη από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο, με τις χειρότερες επιδόσεις στην πρόσβαση στη χρηματοδότηση και τη διεθνοποίηση. Αυτό που έχει αξία να τονιστεί είναι ότι η Πράξη για τις Μικρές Επιχειρήσεις στην Ευρώπη (SBA) παρά τη δεδηλωμένη της χρησιμότητα δεν έχει καταστεί στην Ελλάδα κεντρικό εργαλείο χάραξης και προώθησης στρατηγικής για τις ΜμΕ.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές ΜμΕ στο ευρωπαϊκό περιβάλλον:

1. Χρηματοδότηση και δυσκολία ανεύρεσης του αρχικού επενδυτικού κεφαλαίου. Στις ελληνικές ΜμΕ δεν είναι στην εταιρική τους κουλτούρα αλλά κυρίως, δεν είναι έτοιμες να χρησιμοποιήσουν εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, για παράδειγμα να προσελκύσουν κεφάλαια επιχειρηματικού ρίσκου (venture capital). Επομένως, η πληρέστερη πληροφόρηση σχετικά με τις ευκαιρίες χρηματοδοτικής στήριξης από ευρωπαϊκούς πόρους είναι απαραίτητη. Όπως είναι απαραίτητη και η αντίστροφη ενημέρωση, δηλαδή από το εθνικό στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Γίνεται συζήτηση για τις δυνατότητες που παρέχει το  πρόγραμμα COSME, όμως στην Ελλάδα ενώ έχουν γίνει οι συμβάσεις με τις Ελληνικές τράπεζες ωστόσο η ροή χρηματοδοτήσεων παραμένει αργή και επιλεκτική. Ποια είναι λοιπόν η αποτελεσματικότητά του σε επίπεδο Ελλάδας;

2. Ανταγωνισμός: Σε εθνικό επίπεδο, έχουμε αναπτύξει πολλές φορές το πρόβλημα με το παρεμπόριο αλλά και τον τρόπο πάταξή τους. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο- τόσο μέσα από τις συζητήσεις με την UEAPME και τη EuroCommerce- έχουμε καταλήξει ότι χρειάζονται σαφείς κανόνες για τον θεμιτό ανταγωνισμό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι τεράστιες αποκλίσεις των ετήσιων ορίων κύκλου εργασιών μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά στις εξαιρέσεις από τον ΦΠΑ. Τα εθνικά κατώτατα όρια θα έπρεπε να καθορίζονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ενιαίας αγοράς, με στόχο την εξάλειψη των αθέμιτων πρακτικών ανταγωνισμού, οι οποίες είναι αρκετά επιζήμιες για τις διασυνοριακές επιχειρήσεις. Για τον λόγο αυτόν, θα πρέπει να υπάρξει ιδιαίτερη μέριμνα για την προστασία των μικρών επιχειρήσεων που εμπορεύονται εντός της ΕΕ. Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, οι φορολογικοί συντελεστές, η ευκολία λειτουργίας των επιχειρήσεων, κλπ. θα πρέπει να είναι κορυφαίες προτεραιότητες, εξασφαλίζοντας τη σωστή μεταχείριση για όλες τις επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους (μικρό, μικρό κλπ). Κάθε επαχθής κανονισμός πρέπει να καταργηθεί, ενώ οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ενθαρρύνονται να είναι εξωστρεφείς με όλα τα μέσα. Επιπλέον, ένα οριστικό και ενιαίο σύστημα ΦΠΑ θα πρέπει να βασίζεται στην αρχή της φορολογίας στη χώρα προορισμού των εμπορευμάτων, σύμφωνα με τις αρμόδιες αρχές της ευρωπαϊκής κοινότητας.

3. Ενιαία Αγορά: Η ενιαία αγορά δεν είναι στην πραγματικότητα ακόμη ενιαία. Παράδειγμα, ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (GDPR).  Κατά τη συνεργασία της ΕΣΕΕ με την UEAPME διαπιστώσαμε πριν λίγο καιρό ότι μόνο δυο κράτη μέλη είχαν ήδη εγκρίνει τη σχετική εθνική νομοθεσία και ήταν έτοιμα για την εφαρμογή του νέου Κανονισμού. Αυτό αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει ετοιμότητα στην υιοθέτηση κοινών κανόνων. Αυτή τη στιγμή το αποτέλεσμα είναι οι περισσότερες ΜμΕ, παρά τις δικές μας μεγάλες προσπάθειες, να αγνοούν τις υποχρεώσεις τους στο νέο κανονιστικό πλαίσιο.

4. Υστέρηση σε Ψηφιακές Δεξιότητες: Πολλές ΜμΕ βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε εξωτερικούς συμβούλους, πωλητές ή συνεργαζόμενες επιχειρήσεις στην αλυσίδα αξίας για τις ψηφιακές ανάγκες τους. Επομένως, χρειάζεται να επενδύσουν στην ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού τους. Να εξοικειωθούν με τις νέες τεχνολογίες, το cloud computing, την ανάλυση μαζικών/απλών δεδομένων και την ανάπτυξη εφαρμογών για κινητές συσκευές, όπως και την ανάπτυξη λογισμικού, ιστοσελίδων, το ψηφιακό μάρκετινγκ και τις ψηφιακές πωλήσεις. Ειδικότερα:

Αντιμετωπίζοντας τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό των αγορών

Τα τελευταία χρόνια οι αγορές διαρκώς μετασχηματίζονται εξαιτίας της ψηφιακής επανάστασης που συντελείται.

Δημιουργείται έτσι ένας κόσμος που οδηγεί τις επιχειρήσεις να συνδυάζουν δραστηριότητες και λειτουργίες και να αναπροσαρμόζουν τη στρατηγική τους στα νέα δεδομένα προκειμένου να είναι ανταγωνιστικές.

Το παράδειγμα της εξέλιξης του λιανικού εμπορίου τα τελευταία 100 χρόνια αποκαλύπτει πως έχει γίνει το πέρασμα από την 1η Γενιά επιχειρηματικότητας στην 3η Γενιά και ποιες προκλήσεις καλούνται οι επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν.

Στην 1η Γενιά είχαμε τα μικρά καταστήματα, όπου τον έλεγχο είχαν οι μάρκες και οι διανομείς.

Στη 2η Γενιά τις υπεραγορές, όπου τον έλεγχο τον είχαν οι λιανέμποροι.

Στην 3η Γενιά στην οικονομία του «διαμοιρασμού»- με τις πιο δημοφιλείς πλατφόρμες αγορών «peer-to-peer», όπως η Alibaba, η Amazon, το ebay- και βεβαίως, ή τους ιστοτόπους διαμοιρασμού πολυμέσων, όπως είναι το Facebook, η Google, το Instagram και το Pinterest που εξοστράκισαν τους διαμεσολαβητές και έδωσαν τον έλεγχο στους καταναλωτές.

Και τώρα η 4η Γενιά βρίσκεται υπό διαμόρφωση και τον έλεγχο έχουν οι πλατφόρμες μέσω της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης.

Σ’ αυτό το περιβάλλον καλούμαστε να εργαστούμε και να υπερασπιστούμε τις παραδοσιακές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Αλλά σε ποια προοπτική? Με ποιους στόχους?

Η δημιουργία ενός ατομικού ηλεκτρονικού καταστήματος, μιας ψηφιακής βιτρίνας, είναι το λιγότερο που πρέπει γίνει χωρίς να είναι πλέον αρκετό.

Κάποιοι μάλιστα θα αποκαλούσαν μια τέτοια ενέργεια παρωχημένη.

Σήμερα, η τάση είναι το μοντέλο διπλής εφαρμογής O-2-O (Online to Offline- και αντίστροφα). Πρόκειται για μια επιχειρηματική στρατηγική που στόχο έχει να προσελκύσει πιθανούς πελάτες από διαδικτυακά κανάλια για να κάνουν αγορές σε φυσικά καταστήματα.

Το γεγονός ότι το παραδοσιακό λιανεμπόριο βρίσκεται σε φάση αναδιαμόρφωσης προμηνύει ότι το περιβάλλον που δραστηριοποιούνται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις επηρεάζεται σημαντικά από τις ψηφιακές τεχνολογίες, καθώς αυτές προκαλούν αλλαγές σε δεξιότητες, διαδικασίες, επιχειρησιακά συστήματα και εργαλεία, επιχειρηματικά μοντέλα και οργανωτικές δομές.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ιδέα πίσω από τη στρατηγική για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά  ήταν η μετάβαση από 28 εθνικές αγορές σε μία ενιαία αγορά. Μια πλήρως λειτουργική ψηφιακή ενιαία αγορά θα μπορούσε να συνεισφέρει στην οικονομία μας περίπου κατά 415 δισ. ευρώ ετησίως και να δημιουργήσει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Φοβάμαι, ωστόσο, ότι δεν έχουμε καταφέρει να επικοινωνήσουμε σωστά αυτές τις αλλαγές και να καθοδηγήσουμε τις ΜμΕ σε βασικά δίκτυα υποστήριξης που θα τις βοηθήσουν να αναπτύξουν τις ικανότητες που χρειάζονται στο νέο αυτό περιβάλλον.

Οι προτεραιότητες των ΜμΕ στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ

Το επόμενο διάστημα, το αργότερο στις αρχές Μαίου 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει την επίσημη πρότασή της για τον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ. Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027 θα αποτελέσει αποφασιστικό βήμα για το μέλλον της Ευρωπαϊκής πολιτικής για τις ΜμΕ, διότι θα καθορίσει τους διαθέσιμους χρηματοδοτικούς πόρους για τη στήριξη των ΜμΕ και την υλοποίηση δράσεων υπέρ αυτών.

Είναι ταυτόχρονα κρίσιμο, διότι στις 30 Μαρτίου 2019 θα είμαστε μια Ένωση των 27, δεδομένου ότι στις 29 Μαρτίου 2019 το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να συνυπολογίσουμε τις απώλειες από τη μη συμμετοχή της Βρετανίας και βεβαίως τις νέες προκλήσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια και τη μετανάστευση.

Ως εκ τούτου, η ΕΣΕΕ συστήνει το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στο να καταστεί η Ευρώπη αφενός, πιο ανταγωνιστική, αφετέρου δε, ένα καλύτερο μέρος για να ζήσει κάποιος, αντί να προσπαθήσει να προστατεύσει παλιές και αναποτελεσματικές δομές.

Ύστερα από τις διαβουλεύσεις της ΕΣΕΕ με την UEAPME και τη EuroCommerce έχουμε καταλήξει στα εξής:

1. Όσον αφορά στη χρηματοδοτική στήριξη των ΜμΕ, για δύο λόγους η ΕΣΕΕ προτιμά τα χρηματοδοτικά εργαλεία. Πρώτον, γιατί τα χρηματοδοτικά εργαλεία έχουν μεγαλύτερο αποτέλεσμα μόχλευσης και περισσότερες ΜμΕ μπορούν να υποστηριχθούν από τα χρήματα των φορολογούμενων και δεύτερον, γιατί τα χρηματοδοτικά εργαλεία προκαλούν λιγότερες στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό από ότι οι επιχορηγήσεις. Επιπλέον, η ΕΣΕΕ υποστηρίζει την άποψη ότι χρειάζεται να υπάρξει εξορθολογισμός και απλούστευση στην τεράστια ποικιλία χρηματοδοτικών μέσων που υπάρχουν σήμερα και καθιστά αρκετά περίπλοκη την εφαρμογή και τη χρήση για όλους τους μεσάζοντες και τους δικαιούχους και επιπλέον δημιουργεί εμπόδια στην ανάμειξη πηγών από διαφορετικά προγράμματα σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και μέσα.

2. Η ΕΣΕΕ στηρίζει πρωτοβουλίες για να καταστούν τα μελλοντικά προγράμματα πιο διαφανή, πιο εύκολα προσβάσιμα και λιγότερο γραφειοκρατικά. Η UEAPME έχει ήδη παρουσιάσει λεπτομερείς συστάσεις σχετικά με τον τρόπο απλούστευσης της διαχείρισης των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων. Μεταξύ των βασικών βημάτων προς αυτή την κατεύθυνση είναι η εφαρμογή της αρχής «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» και «Μόνον Άπαξ», η παροχή ενός κοινού συνόλου κανόνων όπου είναι δυνατόν, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτικών μέσων, και η βελτίωση της νομοθεσίας και των κανόνων της ΕΕ ώστε να γίνουν σαφέστεροι.

3. Το νέο πρόγραμμα COSME θα πρέπει να καλύπτει όλους τους τύπους επιχειρήσεων από όλους τους τομείς και να λαμβάνει

υπόψη τον κύκλο ζωής ολόκληρης της επιχείρησης.

4. Σχετικά με το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης: Οι ευρωπαϊκές πολιτικές, που έχουν αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση των ΜμΕ, υλοποιούνται σε περιφερειακό επίπεδο. Οι προτεραιότητες της πολιτικής συνοχής αφορούν όλες τις περιφέρειες και πρέπει να εφαρμόζονται σύμφωνα με την οικονομική και κοινωνική τους πραγματικότητα. Αυτό απαιτεί μεγαλύτερη ευελιξία για τις περιφέρειες ώστε να εξασφαλίζεται η συνοχή των πολιτικών με την τοπική πραγματικότητα.

5. Σχετικά με το Πρόγραμμα- Πλαίσιο για την Έρευνα και την Καινοτομία:

Στη νέα περίοδο αυτό πρέπει να διασφαλίσει ότι η άριστη βάση γνώσεων στην Ευρώπη μπορεί να μεταφραστεί σε επιχειρηματικές ευκαιρίες. Ως εκ τούτου, η ΕΣΕΕ συνιστά ένθερμα την περαιτέρω ενίσχυση της εστίασης στην καινοτομία και τη συμμετοχή των επιχειρήσεων.

6. Σχετικά με το Πρόγραμμα για το Περιβάλλον και την Κλιματική Δράση (LIFE): Το πρόγραμμα LIFE πρέπει να προσαρμοστεί καλύτερα στην πραγματικότητα των ΜμΕ. Η κλίμακά της δεν εξυπηρετεί τις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, παρά τη σημασία των προτεραιοτήτων της για τις ΜμΕ, όπως η πρόληψη και διαχείριση των αποβλήτων ή η κυκλική οικονομία. Το LIFE είναι ένα κεντρικά διαχειριζόμενο πρόγραμμα με έργα μεγάλης κλίμακας που περιλαμβάνουν πολλούς εταίρους και δεν είναι εύκολα προσβάσιμα από τις ΜμΕ. Η βασική πρόκληση δεν είναι η κεντρική διαχείριση, αλλά οι διαδικασίες που θα πρέπει να απλουστευθούν περαιτέρω, να απαιτούν λιγότερους εταίρους και να διευκολύνουν έργα μικρότερης κλίμακας, επιτρέποντας στις ΜμΕ να επωφεληθούν άμεσα από τη χρηματοδότησή τους για να καταστούν πιο πράσινες, πιο ενεργειακά αποδοτικές και να κάνουν τη μετάβαση από γραμμικά σε κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα.

7. Τέλος, όσον αφορά στο Erasmus+, η ΕΣΕΕ θεωρεί ότι είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα προγράμματα για την προώθηση της κινητικότητας των σπουδαστών και των εκπαιδευομένων στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (VET- Vocational Education and Training), καθώς και την κινητικότητα των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών. Δεν υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης του αποκεντρωμένου συστήματος διαχείρισης με εθνικούς οργανισμούς. Σημαντικότερο είναι να ληφθεί καλύτερα υπόψη η ιδιαιτερότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης που βασίζεται στην εργασία με τη συμμετοχή των ΜμΕ στους μαθητευόμενους. Το πρόγραμμα Erasmus + θα πρέπει να συνεχιστεί με πρόσθετη χρηματοδότηση. Απαιτείται περαιτέρω απλούστευση των διοικητικών και δημοσιονομικών κανόνων για την καλύτερη αντιμετώπιση των μικρότερων σχεδίων κινητικότητας των μαθητευόμενων που απασχολούν μικρές επιχειρήσεις.

Συνοψίζοντας λοιπόν, όπως είπε ο Πρόεδρος Juncker δεδομένου ότι δεν κρινόμαστε για το τι κληρονομήσαμε αλλά για το τι θα κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές, ελπίζω και εύχομαι με αυτές τις ιδέες που υπάρχουν από όλες τις χώρες και όλους τους εμπλεκόμενους, αλλά και από τις προτάσεις, που έχουμε επεξεργαστεί, να καταφέρουμε να διαμορφώσουμε ένα ευρωπαϊκό περιβάλλον βιώσιμο και φιλικό στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, ιδίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που πέρα από τη σημαντική συμβολή τους στην οικονομία, διαδραματίζουν έναν αμιγώς κοινωνικό ρόλο στη συνοχή των κοινωνιών μας.