Η έννοια της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και πώς εφαρμόζεται στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος… Αυτό ήταν το θέμα της σημερινής συνάντησης των ανθρώπων του μεγάλου έργου με τους εκπροσώπους του Τύπου.

Ήταν εκεί ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ανδρέας Δρακόπουλος, ο δημιουργός του μεγαλειώδους έργου, αρχιτέκτων Renzo Piano, ο διευθυντής του τμήματος Τεχνικών Δωρεών του ΙΣΝ και μέλος ΔΣ του ΚΠΙΣΝ, Θεόδωρος Μαραβέλιας και άλλα στελέχη.

Εκτός από την λεπτομερή παρουσίαση του Κέντρου Πολιτισμού, προβλήθηκε ένα ντοκιμαντέρ μικρής διάρκειας, με τίτλο «Όταν ο τόπος αλλάζει» του ΚΠΙΣΝ, όπου αποτυπώνονται η εξέλιξη, το όραμα, αλλά και το περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνο πρόσωπο ενός έργου που αναμένεται να λειτουργήσει ανανεωτικά στη ζωή του Λεκανοπεδίου και των κατοίκων του

Το ίδιο ντοκιμαντέρ έχει προγραμματιστεί να προβληθεί σήμερα στις 9:45 μ.μ. στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Η Νύχτα Μέρα στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος», με τον Renzo Piano να το προλογίζει στο κοινό, ενώ αύριο θα αναρτηθεί στον ιστότοπο του ΙΣΝ (www.SNF.org) και του ΚΠΙΣΝ (www.SNFCC.org).

Για την ιστορία, η κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2012. Έκτοτε έχουν περάσει περίπου 33 μήνες, κατά τους οποίους το έργο αναπτύσσεται με συνέπεια και διαμορφώνεται με φροντίδα, με στόχο η κατασκευή του να ολοκληρωθεί εντός του 2016, οπότε και θα παραδοθεί στο Ελληνικό Δημόσιο, ως δωρεά, από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Και εδώ ίσως είναι το πρόβλημα… Κατά πόσο δηλαδή το Δημόσιο θα είναι άξιο να το συντηρήσει και να το διατηρήσει, καθώς το κακό προηγούμενο με τα Ολυμπιακά έργα, ίσως βάλει σε σκέψεις τους ανθρώπους του ΚΠΙΣΝ, λίγο πριν υπογράψουν την παραχώρηση. Μία υπογραφή που δύσκολα μπορεί να τεθεί, για την παραχώρηση ενός «διαμαντιού» πολιτισμού, όπως έχει το Παρίσι το Κέντρο Ζωρζ Πομπιντού…

Κατά τη συνάντησή του με τους δημοσιογράφους, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ανδρέας Δρακόπουλος, δήλωσε: «Το ΚΠΙΣΝ ξεκίνησε πριν λίγα χρόνια ως μια ιδέα που έκρυβε μέσα της όνειρα, ελπίδα και επιθυμίες για ένα καλύτερο αύριο. Στο πλαίσιο αυτό, η βιωσιμότητα σε επίπεδο σχεδιασμού, υλοποίησης, λειτουργίας, πρόσβασης και σχέσεων του έργου με την κοινωνία, το περιβάλλον, τον πολιτισμό και την παιδεία, αποτελεί ένα κεντρικό χαρακτηριστικό του ΚΠΙΣΝ. Μέσα σε λίγα χρόνια, το όνειρο του ΚΠΙΣΝ έχει ήδη ξεκινήσει να παίρνει σάρκα και οστά, θέτοντας τις βάσεις που θα καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο το έργο θα προσεγγίσει τους μελλοντικούς του επισκέπτες. Βιώσιμο με την ευρύτερη έννοια, γεμάτο ζωή και αισιοδοξία, ελπίζουμε πως το ΚΠΙΣΝ θα είναι καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση ενός τόπου που αλλάζει». Και θέλοντας να… δικαιολογήσει την απόφαση του ΚΠΙΣΝ για παραχώρηση του Κέντρου στο Δημόσιο είπε: «Δεν θα ανήκει στη Δημόσιο, αλλά στην κοινωνία!». Μακάρι…

Από τα όσα κατέθεσαν τα στελέχη του ΚΠΙΣΝ, βγήκε το συμπέρασμα ότι ακόμη και το τελευταίο τουβλάκι στο όλο δημιούργημα δεν μπήκε τυχαία. Ο Ιταλός αρχιτέκτων προσπάθησε να στήσει ένα έργο το οποίο να μην «ενοχλεί» τον περιβάλλοντα χώρο, αλλά και να αναδεικνύει ακόμη και την ονομασία της περιοχής! Καλλιθέα! Δηλαδή, όπως είπε, να υπάρχει καλή θέα!..

Με βάση τα τόσα που αναφέρθηκαν, αλλά και αυτά που βλέπει το μάτι του παρατηρητή, αξίζει να σημειωθεί ότι:

Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κατασκευαστικά έργα στην πρόσφατη ιστορία της χώρας μας, η σύλληψη, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του οποίου επικεντρώνονται σε έναν βασικό στόχο: το ΚΠΙΣΝ να αποτελέσει έναν ανοιχτό και φιλόξενο χώρο, με κοινωνική δυναμική που θα συμβάλλει στη διαμόρφωση νέων αντιλήψεων και θα δημιουργήσει θετικά οφέλη για το κοινωνικό σύνολο, την οικονομία, τα πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ερεθίσματα στη χώρα μας, έχοντας, ταυτόχρονα, ως γνώμονα το περιβάλλον, την προστασία και την ανάπτυξή του.

Σχεδιασμένο ώστε να έχει τις ελάχιστες δυνατές επιπτώσεις στο περιβάλλον, το ΚΠΙΣΝ επιδιώκει να γίνει φάρος περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και καινοτομίας. Ακολουθεί περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών περιβαλλοντικής βιωσιμότητας του έργου:

• Τεχνητός Λόφος: Το υψόμετρο του τεχνητού λόφου φτάνει στα 14 μέτρα και επεκτείνεται ως φυτεμένο δώμα πάνω από τα κτίρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) με ψηλότερο σημείο στα 32 μέτρα.

Η φύτευση του λόφου έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, με περίπου 600 δέντρα και 70.000 θάμνους. Επιλέχθηκαν ανθεκτικά στην ξηρασία δέντρα και θάμνοι, ώστε οι απαιτήσεις σε νερό να παραμείνουν χαμηλές.  Ο λόφος συνεχίζεται  ως φυτεμένο δώμα πάνω από τα κτίρια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) και της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ). Σημειώνεται πως το φυτεμένο δώμα πάνω από το κτίριο στάθμευσης και η αντίστοιχη υποδομή πάνω από τα υπόλοιπα κτίρια έχει ολοκληρωθεί.

• Πάρκο Σταύρος Νιάρχος: Απλώνεται σε 170 στρέμματα και καλύπτει το 85% της επιφάνειας του ΚΠΙΣΝ. Θα είναι ένας από τους μεγαλύτερους χώρους πρασίνου στην Αθήνα. Είναι ένας κόσμος φτιαγμένος από 1.400 δέντρα και 280.000 θάμνους, που διαθέτει Μεσογειακό Κήπο, Λαχανόκηπους, κατάφυτο κυκλικό Λαβύρινθο, παιδικές χαρές και μία ήπια ανηφόρα, στο τέλος της οποίας οι πολίτες θα βρίσκουν τον Φάρο, ένα παρατηρητήριο 900 τ.μ. με γυάλινο κέλυφος με θέα προς τη θάλασσα και την πόλη. Με το Πάρκο, ο δείκτης πρασίνου ανά κάτοικο στις γειτονικές περιοχές διπλασιάζεται, ενώ βελτιώνεται αισθητά η ποιότητα του αέρα, αφού τα φυτά του πάρκου απορροφούν περίπου 11.000 κιλά εκπομπών CO₂ το χρόνο. Η δημιουργία του Πάρκου μειώνει επίσης, τη θερμοκρασία εντός του χώρου περίπου κατά 2^οC σε σχέση με τη θερμοκρασία στην περιβάλλουσα αστική περιοχή.
• Τεχνητό Κανάλι: Μεγάλη υδάτινη επιφάνεια που θα κυλάει παράλληλα με την Εσπλανάδα. Οι διαστάσεις του καναλιού του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος είναι 400 Χ 30 μέτρα. Το Πάρκο και το Κανάλι δημιουργούν μικροκλίμα στην περιοχή. Αποτελεί μεταφορική συνέχεια της θάλασσας και παρέχει αντιπλημμυρική προστασία για όλο τον χώρο του ΚΠΙΣΝ, αλλά και τις γειτονικές περιοχές. Αντιπλημμυρική προστασία στο έργο παρέχουν επίσης οι δεξαμενές προσωρινής αποθήκευσης όμβριων κατά μήκος της βόρειας πλευράς του πάρκου, χαμηλότερου σημείου του τεχνητού λόφου.
• Επάρκεια Νερού: Επιτυγχάνεται 51% εξοικονόμηση νερού με ορθολογικό σχεδιασμό των υδραυλικών εγκαταστάσεων, επανάχρηση νερού, χαμηλές αρχικά και μειούμενες προοδευτικά απαιτήσεις του Πάρκου σε νερό, άρδευση με αξιοποίηση γεωτρήσεων και αντίστροφη όσμωση, τροφοδοσία του τεχνητού καναλιού με θαλασσινό νερό
• Ενεργειακό Στέγαστρο: Το στέγαστρο δεσπόζει πάνω από το κτίριο της Λυρικής Σκηνής και εκτείνεται πέρα από την περίμετρό του. Αποτελεί κατασκευαστικό και μηχανικό επίτευγμα, στηρίζεται σε 30 λεπτούς μεταλλικούς στύλους και η παρουσία του θα αποτελέσει συναρπαστική προσθήκη στον ορίζοντα της πόλης. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ενεργειακά στέγαστρα στην Ευρώπη:

• 100Χ100 μέτρα οι διαστάσεις του ενεργειακού στεγάστρου
• 717 ο αριθμός των προκατασκευασμένων τεμαχίων του, ήδη τοποθετημένων – στην τελική τους θέση
• 46 μέτρα είναι το υψόμετρο στο ψηλότερο σημείο του
• 30 τα υποστυλώματα που στηρίζουν το ενεργειακό στέγαστρο
• Περίπου 2GWh ανά έτος η ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγει το ενεργειακό στέγαστρο, συμβάλλοντας στο στόχο των μηδενικών εκπομπών CO₂. Θα συμβάλλει σημαντικά στην κάλυψη των ενεργειακών απαιτήσεων των κτιρίων της ΕΛΣ και της ΕΒΕ.

Πέραν όμως των περιβαλλοντικά φιλικών χαρακτηριστικών του, το ΚΠΙΣΝ αναμένεται να έχει σημαντικά οφέλη στην εγχώρια οικονομία, αλλά και στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι, σύμφωνα με μελέτη της The Boston Consulting Group (2010):

• Η αρχική δωρεά για την κατασκευή του ΚΠΙΣΝ θα αποφέρει περίπου €1 δισ. βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης οικονομικής δραστηριότητας.
• Η λειτουργία του ΚΠΙΣΝ και οι δαπάνες των επισκεπτών θα συνεισφέρουν περίπου €160 εκατομμύρια στην οικονομική δραστηριότητα της γύρω περιοχής, της Αθήνας εν γένει και της Ελλάδας, κατά το πρώτο πλήρες έτος λειτουργίας.
• Η Αθήνα θα αποκτήσει ένα πολύπλευρο πολιτιστικό κέντρο παγκόσμιου επιπέδου – με όλη τη συνακόλουθη διεθνή αναγνώριση.
• Το ΚΠΙΣΝ θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για την αναδιαμόρφωση μιας πολύ σημαντικής περιοχής της νοτιοανατολικής Αθήνας.
• Μακροπρόθεσμα, η λειτουργία και τα προγράμματα του ΚΠΙΣΝ θα συνεισφέρουν σημαντικά στην εγχώρια οικονομία και τον πολιτισμό.
• Μέριμνα θα ληφθεί για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος για ειδικές ομάδες επισκεπτών (π.χ. άτομα με ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένους, κτλ.).
• Η ανοιχτή λειτουργία του ΚΠΙΣΝ θα βοηθήσει στην άρση κοινωνικών εμποδίων που  αποτρέπουν τους πολίτες από τη συμμετοχή σε πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
• Η ιδιαίτερη σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα που εφαρμόζεται στην περίπτωση του ΚΠΙΣΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για παρόμοιες δωρεές που έχουν ως στόχο την ανάπτυξη κοινωνικών υποδομών – η συγκεκριμένη σύμπραξη χαρακτηρίζεται από υψηλή διαφάνεια, μια ισχυρή διοικητική δομή και την ύπαρξη ενός οργανισμού, ο οποίος θα είναι σε λειτουργική ετοιμότητα ήδη προτού παραχωρηθεί στο Ελληνικό Δημόσιο.

Με γνώμονα την περιβαλλοντική φροντίδα, τον ολοκληρωμένο οικονομικό και λειτουργικό σχεδιασμό και έχοντας ως βάση τον βαθύτατα κοινωνικό χαρακτήρα του έργου, η υλοποίηση του ΚΠΙΣΝ προχωρά, προκειμένου να αποτελέσει έναν ανοιχτό χώρο δράσης, διαλόγου και δημιουργίας…