Κακοήθη νεοπλάσματα, χάρη στα στοχευτικά φάρμακα, έχουν μετατραπεί σε χρόνια νοσήματα

neaeope.gr |> Στις μέρες μας ζούμε την απόλυτη σχιζοφρένεια -με ή χωρίς εισαγωγικά: οι εκρηκτικές εξελίξεις στη Βασική Έρευνα οδήγησαν σε έναν κρουνό προϊόντων που αλλάζουν την φυσική πορεία της «μεγάλης ασθένειας» της σύγχρονης εποχής. Προϊόντων που λόγω του τεραστίου κόστους των δεν μπορούν να φτάσουν «όλα σε όλους τους αποδέκτες-στόχους»*.

Προφανώς λοιπόν και η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα του τίτλου είναι αυτονόητη: Ναι! Το επιβάλλουν τα βασικά ηθικά προτάγματα του γιατρού από την εποχή των Μάγων θεραπευτών ήδη. Από την εποχή που ο Ιπποκράτης, αν και την ονόμασε Τέχνη οργάνωσε την Ιατρική σε Επιστήμη, μέχρι σήμερα, στην εποχή όπου «όλα έχουν ταξινομηθεί, κωδικοποιηθεί, αποδελτιωθεί» -ή έτσι νομίζουμε.

Είχα πάντα κακή σχέση με τους αριθμούς. Πόσω μάλλον με την «αριθμητική των ιδεών» όπως τη χαρακτήρισε ο Ποιητής. Άρα στις επόμενες γραμμές δεν θα συναντήσετε ούτε ένα επιχείρημα βασισμένο σε αριθμούς ούτε καμμία επίκληση στη Θεά Στατιστική. Έτσι, ο μόνος δρόμος μου είναι μια «έκθεση ιδεών» μέσω μετατροπής των διαπιστώσεων του τίτλου σε οιονεί ερωτήματα, μια και πεμπτουσία της Έρευνας για την Αλήθεια είναι η διατύπωση ορθών ερωτημάτων κυρίως και λιγότερο η απάντησή τους. Άλλωστε  «καλύτερα μια λάθος απάντηση σε ένα σωστό ερώτημα από μια σωστή απάντηση σε ένα λάθος ερώτημα».

Ο «πολυσυλλεκτικός»  τίτλος είναι σπαρμένος παγίδες. Αρχίζω λοιπόν διαστρέφοντας το περιεχόμενο του τίτλου…

Α. Ο καρκίνος είναι γενετική νόσος, νόσος φθοράς ή πολυπαραγοντική νόσος;

Β. Πρέπει να προσφέρεται η καλύτερη δυνατή θεραπεία (;) -παρά το κόστος;

Γ. Ποια θεραπεία, μέχρι ποιου σημείου, ποιοι ασθενείς και με ποια κριτήρια επιλογής δικαιούνται;

Δ. Ποιος θα πληρώσει το διογκούμενο κόστος;

Α. Ο καρκίνος είναι γενετική νόσος, νόσος φθοράς ή πολυπαραγοντική νόσος;

Η αρχική διαπίστωση είναι λάθος, τουλάχιστον κατά το ήμισυ. Ναι, ο καρκίνος είναι βλάβη του γονιδιώματος, άρα γενετική νόσος. Δεν είναι όμως μόνο γενετική αλλά και επιγενετική. Από όσες πληροφορίες διαθέτουμε μέχρι σήμερα είναι συχνότερα και κυρίως νόσημα φθοράς και σπανιότερα κληρονομούμενο, χωρίς βέβαια να γνωρίζουμε καν ποια υπήρξε η αιτία της αρχικής εκτροπής, της γενετικής βλάβης που αναπαράγεται στους απογόνους, σε περιπτώσεις κληρονομούμενου καρκίνου. Το αρχικό συμβαίνον δηλαδή μπορεί να είναι και αυτό επιγενετικό με δυνατότητα κληρονομικής μεταβίβασης του σφάλματος. Η γενετική προδιάθεση σε εκτροπή προς καρκίνο επίσης υποδηλώνει πως ένας εγγενές συμβάν στο γονιδίωμα το αφήνει έκθετο στις βλαβερές επιδράσεις του περιβάλλοντος. Η επίδραση του περιβάλλοντος είτε στη μία είτε στην άλλη πιθανότητα είναι καίρια!

Ζητώ συγγνώμη από όσους αναγνώστες έχουν καλή γνώση της βιολογίας για την παραπάνω χονδροειδή προσέγγιση που επιστράτευσα για να πω με δυο λόγια ότι ο καρκίνος δεν είναι απλώς γενετική αλλά πολυπαραγοντική νόσος, με σημαντική συνιστώσα το περιβάλλον.

Προχωρώ.

Περί περιβάλλοντος: τι εννοούμε φυσικό και τι τεχνητό περιβάλλον; Εν συνόψει ρύπανση πολυώνυμη, διατροφικός όλεθρος, τόσοι παράγοντες που επιταχύνουν τη φυσική φθορά. Άρα, αν το περιβάλλον που «παράγει» η ανθρωπότητα είναι τοξικότερο του φυσικού, οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν έχουν ευθύνη; Δεν έχουν χρέος επανόρθωσης στα αθώα μέλη τους; Ή μήπως θεωρούμε ότι ουδείς αθώος; Είναι κι αυτή μια άποψη. Συμπτωματικά, αυτή η άποψη υποστηρίζεται από τους εκάστοτε κυριάρχους∙ αυτούς που λούζουν το πλήθος με λύματα και ύστερα το καθιστούν συνένοχο επειδή και αυτό παράγει στην κλίμακά του λύματα… Ωστόσο: η Κοινωνία των ανθρώπων οφείλει να δίνει το χέρι και να βοηθάει να σηκωθεί σε κάθε μέλος της; Ανεξαρτήτως τυχόν συνυπευθυνότητάς του λόγω αυτοκαταστροφικών συνηθειών, ασχέτως φυλής, χρώματος, προέλευσης, βαλαντίου κλπ.; Ναι ή όχι; Αυτό είναι το καίριο ερώτημα. Που πρέπει να τεθεί χωρίς περιστροφές και αστερίσκους.

Προχωρώ.

Β. Πρέπει να προσφέρεται η καλύτερη δυνατή θεραπεία (;) -παρά το κόστος;

Προϋπόθεση για να απαντηθεί  το πονηρά τιθέμενο ερώτημα είναι να απαντηθεί ένα άλλο ερώτημα: Υπάρχει πρόοδος στη θεραπευτική του καρκίνου;

Αναμφισβήτητα ναι. Θεαματική, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Είναι γνωστό σε όλους μας ότι με την εισαγωγή στη θεραπευτική νέων φαρμάκων, βελτιωμένων ακτινοθεραπευτικών μεθόδων και άλλων καινοτόμων θεραπειών, ο καρκίνος από «επάρατη» νόσος, από καταδίκη σε θάνατο νωρίτερα ή αργότερα έχει μετατραπεί σε διαχειρίσιμη νόσο. Μια «αρρώστια όπως οι άλλες» ίσως όχι ένα συνάχι, αλλά μια κοινή αρρώστια αν και με ιδιαίτερες απαιτήσεις. Είναι σαφές ότι σε ένα σημαντικό μέρος ασθενειών όπου δεν υπήρχε πριν δεκαπέντε-είκοσι χρόνια καμμία αξιόπιστη φαρμακευτική θεραπεία και οδηγούσε χωρίς εξαιρέσεις τα θύματά της στον θάνατο «από τη νόσο», σήμερα μπορούμε πλέον να μιλούμε για «έλεγχο της νόσου», για σημαντική ανακούφιση από τα συμπτώματα, για επιμήκυνση της ζωής χωρίς συμπτώματα και για αύξηση της επιβίωσης. Πώς συντελέσθηκε αυτό; Θαύματα; Όχι. Με τη βοήθεια της βασικής έρευνας και της βιοτεχνολογίας, ανακαλύφθηκαν, ταυτοποιήθηκαν, δοκιμάστηκαν και τελικά έφτασαν στην παραγωγή και από εκεί στην κατανάλωση πλήθος φαρμάκων και άλλων βιοτεχνολογικών προϊόντων. Όχι μόνο κατά του καρκίνου καθ’ αυτού αλλά και εναντίον των συνεπειών του.

Έτσι, είναι κοινός τόπος πλέον ότι σημαντικό μέρος κακοήθων νεοπλασμάτων σε προχωρημένο στάδιο, χάρη στα συλλήβδην καλούμενα στοχευτικά φάρμακα, έχουν μετατραπεί από ταχέως θανάσιμα σε χρόνια νοσήματα. Η χρήση μονοκλωνικών αντισωμάτων και μικρομοριακών αναστολέων μεταγωγής του σήματος μας έχει βάλει ήδη βαθιά στο μέλλον της θεραπευτικής του καρκίνου. Οι  καρκίνοι του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του νεφρού, του προστάτη, οι λευχαιμίες και τα λεμφώματα και άλλα πολλά θεωρούνται πλέον όχι ως ετυμηγορία θανάτου αλλά διαχειρίσιμα νοσήματα, τείνοντας ολοένα να εξομοιωθούν με κοινά, διαχειρίσιμα νοσήματα την υπέρταση, τη στεφανιαία νόσο, τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια κοκ. Για ολοένα περισσότερα νεοπλάσματα γίνεται φανερό ότι η χορήγηση του συνόλου των δραστικών στη νόσο φαρμάκων, ασχέτως της σειράς χορήγησης είναι προϋπόθεση για την επίτευξη της μέγιστης αύξησης της επιβίωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Τελευταία, η ανοσο-ογκολογία παρέχει ένα επιπλέον παράθυρο προσδοκιών στον μακροχρόνιο έλεγχο πολλών συχνών καρκίνων.  Παραπέρα, η εφαρμογή των νεοτέρων δραστικών φαρμάκων σε ολοένα πρωιμότερες γραμμές θεραπείας βελτιώνει την αποτελεσματικότητά τους.   Εξάλλου η έγκαιρη διάγνωση των καρκίνων χάρη στην ολοένα εξελισσόμενη τεχνολογία συχνά οδηγεί στην εκρίζωσή τους πριν γενικευθούν. Είναι περιττό να αναφερθούμε στη συμβολή των εξελίξεων των ιοντιζουσών και μή ακτινοβολιών στη βελτίωση των θεραπευτικών εκβάσεων σε πλήθος νοσημάτων. Ποικίλες εφαρμογές, όπως για παράδειγμα η IMRT, η IGRT, η Tomotherapy, η Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία, η διεγχειρητική ακτινοθεραπεία αλλά και οι εφαρμογές LASER, Φωτοδυναμικής θεραπείας, Υπερθερμίας, παρέχουν σημαντική αύξηση του θεραπευτικού Συντελεστή. Εξάλλου μια παλαιά μέθοδος, η Υπερβαρική Ιατρική  συμβάλλει στην καλύτερη ανοχή και βελτίωση των αποτελεσμάτων της συμβατικής ακτινοθεραπείας.

Εξ άλλου η θεαματική εξέλιξη της φαρμακολογίας μάς έχει δώσει σημαντικά φάρμακα, νέα φάρμακα ή καινοτόμες νέες φαρμακοτεχνικές μορφές παλαιοτέρων που επιτρέπουν την ασφαλή χορήγηση των κυτταροτοξικών φαρμάκων αλλά και την ανακούφιση των ασθενών από τις επιπλοκές του καρκίνου. Παραδείγματα χαρακτηριστικά οι αυξητικοί παράγοντες, τα αντιεμετικά, οι διαδερμικές μορφές της φεντανύλης κοκ.

Δε χρειάζεται συστάσεις η συμβολή αυτών των φαρμάκων στη θεραπευτική του καρκίνου, στην ανακούφιση από την παντοειδή «οδύνη» της επέλασης του καρκίνου όταν αυτός προχωρεί ακάθεκτος παρά τις επιθέσεις μας ή τις αμυντικές οχυρώσεις μας.

Κοινό χαρακτηριστικό όλων των αυτών των προϊόντων είναι η θεαματική αύξηση του θεραπευτικού συντελεστή. Προσοχή!  Του Θεραπευτικού Συντελεστή!  Αυτή όμως ακολουθείται από την πιστή σκιά της: υψηλή τιμή απόκτησης!  Άρα ο περίφημος συντελεστής Cost–Benefit εδώ ακολουθεί λαχανιασμένος αν και διαφαίνεται ότι πολύ ακριβές θεραπείες -σε απόλυτες τιμές-  αποβαίνουν οικονομικότερες αν ληφθεί υπ’ όψιν το κέρδος στα αναγκαία παράπλευρα της χημειοθεραπείας και της ακτινοθεραπείας (νοσηλείες, αυξητικοί παράγοντες, αντιεμετικά κλπ)

Γ.  Ποια θεραπεία, μέχρι ποιου σημείου, ποιοι ασθενείς και με ποια κριτήρια επιλογής δικαιούνται;

Ναι, τα νέα φάρμακα, οι νέες ιατρικές τεχνολογίες είναι προϊόντα πολλαπλάσιας τιμής απόκτησης σε σχέση με αυτά των προηγουμένων γενεών. Πάντα έτσι ήταν. Όποιος ανακαλύπτει και παράγει κάτι καινοτόμο, το κάνει με κίνητρο το κέρδος. Εξάλλου το κόστος ανάπτυξης, παραγωγής και προώθησης  βαρύνει τον ίδιο και είναι εύλογο να το ενσωματώσει στην τιμή πώλησης. Αυτοί είναι οι κανόνες της Κοινωνίας της  Αγοράς και είτε μας αρέσει είτε όχι, η άλλη εκδοχή Κοινωνίας δοκιμάστηκε και τουλάχιστον προς το παρόν ηττήθηκε.

Ερώτημα: Αν το κόστος αναζήτησης και παραγωγής φαρμάκων και τεχνολογίας ήταν προσιτό ή χαμηλό θα συζητούσαμε καν για το ποιος θα χρεωθεί το κόστος; Δυστυχώς από τη στιγμή που το σκοτεινό κόστος σκαρφάλωσε στα πάνω πάνω σκαλοπάτια των κριτηρίων επιλογής θεραπείας, σκιάζοντας την Ουσία της Ζωής, την Υγεία, το όποιο «φως» έχει λιγοστέψει απελπιστικά για τις Κοινωνίες των ανθρώπων και αυτό είναι σημείο των τελευταίων δύο δεκαετιών.

Και άλλα ερωτήματα

Οι παλαιότερες θεραπείες είναι συλλήβδην για «πέταμα»; Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η καθιερωμένη, «συμβατική» και πλέον πολύ πιο προσιτή -οικονομικά- θεραπεία περιέχει ακόμα πολλές αξιόπιστες επιλογές για σημαντικό μέρος των κακοήθων νεοπλασμάτων. Έχει υπολογιστεί ότι στο τέλος της τρέχουσας δεκαετίας το 70-80% των αντινεοπλασματικών θεραπειών θα αφορά φάρμακα μοριακής στόχευσης. Η πρόβλεψη αυτή ίσως χρειαστεί να αναθεωρηθεί λόγω της επέλευσης της Παγκόσμιας Οικονομικής Κρίσης, ως αποτέλεσμα κυρίως της διόγκωσης του Χρηματοοικονομικού τέρατος. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος της «συμβατικής χημειοθεραπείας» και των «συμβατικών τεχνολογιών» μοιάζει να παραμένει ακλόνητος, έστω και απωθούμενος προς την περιφέρεια του θεραπευτικού «κύκλου εργασιών» του καρκίνου.

Τι θα γίνει με τον κατακλυσμό «νέων μορίων»; Οι ιδιώτες πληρωτές κυρίως -και παγκοσμίως υπαγορεύοντες ασφαλιστικές και υγειονομικές πολιτικές- προειδοποιούν για κατάρρευση των ασφαλιστικών συστημάτων. Είναι «έντρομοι» -προφανώς για τα δικά τους θησαυροφυλάκια και όχι αυτά των δημοσίων συστημάτων. Μήπως όμως, άσχετα από την αρπακτικότητά τους, η αγωνία τους είναι δικαιολογημένη αφού η δική τους χρεωκοπία θα σημάνει και κατάρρευση των δημοσίων ασφαλιστικών συστημάτων;

 Υπάρχουν θεραπείες πραγματικά breakthrough αλλά και άλλες που παρουσιάζονται ως τέτοιες χωρίς να είναι. Αυτό είναι αναπόφευκτο σε κοινωνίες Αγοράς, όπου το κέρδος αποθεώνεται και τέτοιες κοινωνίες επικρατούν από την ιστορημένη Αρχαιότητα (ιδέ την αναγνώριση του θεού Ερμή ανάμεσα στους μείζονες θεούς του Ολύμπου, ιδέ Μαμωνά και άλλους) Πώς θα βρούμε τα βέλτιστα και μη αμφισβητήσιμα κριτήρια για να διαχωρίζουμε «την ήρα από το στάρι» όταν η κλινική έρευνα δίνει και θα συνεχίσει να δίνει τόσο ρευστά αποτελέσματα; Όταν το αύριο μπορεί να ανατρέψει το σήμερα; Αλλά, τότε, δεν θα πρέπει να επιχειρούμε έστω και μέσα στο θολό τοπίο της Πράξης;  Ωστόσο, ούτως ή άλλως απαιτείται σύνεση από την πλευρά του γιατρού που είναι αυτός που ευρίσκεται ενώπιον του εναγώνιου ασθενούς. Σύνεση και όχι βιαστική επιβίβαση στα τραίνα της καινοτομίας που μπορεί την επομένη ή τη μεθεπομένη να αποδειχτεί κενοτομία…

Η βιβλιογραφία των τελευταίων χρόνων βρίθει από επανειλημμένες επισημάνσεις για την αναγκαιότητα ανίχνευσης και ταυτοποίησης δεικτών καθοδήγησης της στοχευτικής θεραπείας.  Είναι εφικτό αυτό; Ναι, μα όχι εύκολο. Το πεδίο των μοριακών δεικτών εξελίσσεται ταχύτατα μα παραμένει σε ρευστότητα. Κάθε επόμενη ημέρα πλέκονται όλο και πιο σύνθετοι αλγόριθμοι που βοηθούν στην βέλτιστη στόχευση των καρκινικών κυττάρων.  Το τοπίο παραμένει ρευστό και συναρπαστικό. Τονίζεται ωστόσο ότι απαιτούνται «δείκτες» με βάση την Ιατρική και όχι την Οικονομική Επιστήμη. «Κριτήρια»  για την επιλογή κατάλληλων θεραπειών στους ασθενείς που πραγματικά έχουν ανάγκη και αναμένεται να ωφεληθούν από μια θεραπεία ασχέτως κόστους. Απαιτούνται σχετικοί κανόνες και πλαίσια. Ποιοι θα τα θέσουν; Οι γιατροί, οι οικονομολόγοι ή οι πολιτικοί;

Ναι. Ξέρουμε ότι όλα τα καινούργια φάρμακα, οι εκάστοτε καινοτομίες δεν είναι θαυματουργές. Τα θαύματα πάντα κρατούν μια μέρα και τα μεγάλα τρεις, αποφαίνεται η λαϊκή σοφία. Ξέρουμε ότι τα αποτελέσματά τους είναι συνήθως υπερτονισμένα. Ξέρουμε ότι η μοντέρνα φαρμακολογία του καρκίνου αποτελεί ένα σώμα αποδείξεων περί της αδυναμίας μας να νικήσουμε οριστικά την εκδηλωμένη νόσο, ενώ ο πόλεμος πρέπει να διεξαχθεί στο πεδίο της πρωτογενούς πρόληψης -άρα είναι a priori χαμένος… Ξέρουμε ότι το τέλος του καρκίνου δεν είναι προ των πυλών, πως δε θα φτάσει ποτέ το τέλος του όπως δε φτάσει ποτέ η εξάλειψη της αρρώστιας και του θανάτου -θα ήταν άλλωστε αυτό η μεγαλύτερη και εσχάτη τραγωδία του ανθρώπινου είδους.

Υπάρχουν κενά που μπορούμε να «ματίσουμε»;

Υπάρχει υπερβολική χρήση τόσο της διαγνωστικής τεχνολογίας όσο και των φαρμάκων σε προχωρημένα στάδια; Αναμφίβολα ναι. Εκεί πρέπει να στραφούν οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί. Σίγουρα, τα φρένα έχει και θετικές επιπτώσεις για όλους, πάντα είναι απαραίτητα τα φρένα σε κάθε όχημα, σε κάθε κίνηση. Άλλωστε οι φρένες στα αρχαία Ελληνικά σήμαιναν τον Νου, τη Λογική -που φρενάρει το κάποτε και αχαλίνωτο συναίσθημα. Πλήθος διαγνωστικών μεθόδων και φαρμάκων ανεβοκατεβαίνουν στις κατευθυντήριες οδηγίες εγκύρων διεθνών οργανισμών υπενθυμίζοντας τη ρευστότητα όλων των «καθιερωμένων».  Διερωτώμαι πάντως αν όσοι «κόβουν» ή περιστέλλουν ακριβές εξετάσεις ή φάρμακα θα δεχόντουσαν για τον εαυτό τους ή την οικογένειά τους εξετάσεις με «περισσότερη ακτινοβολία» ή παλιότερες, πιο τοξικές μορφές φαρμάκων μόνο και μόνο επειδή είναι φτηνότερα;  Ωστόσο, επειδή είναι γνωστό πως τα φρένα στην Παγκόσμια Κοινωνία της Αγοράς είναι κυρίως εργαλείο του Χρηματοπιστωτικού Τέρατος και όχι των Κοινωνιών, επειδή ο στόχος του Χρηματοπιστωτικού είναι η συγκράτηση των δαπανών, η αποθησαύριση του κοινού προϊόντος στα δικά του θησαυροφυλάκια και όχι η δίκαιη διανομή του σε αυτούς που τα δικαιούνται -στην Κοινωνία των ανθρώπων… Ο εξορθολογισμός της σπατάλης και όχι η Αρπαγή της ευκαιρίας Υγείας. Για τον καίριο αυτόν λόγο φοβάμαι πως από Τύχη και μόνο συναντούμε οι άνθρωποι την ευκαιρία της γιατρειάς όταν σοβαρά αρρωστήσουμε…

Προσωπικά, πίστεψα πάντα, και επιμένω, ότι η Παγκόσμια Ανθρώπινη Κοινωνία οφείλει στο κάθε μέλος της ανεξαίρετα την φροντίδα όταν αυτό λαβωθεί είτε από κακή Τύχη είτε από «δική του ευθύνη» είτε από την καταστροφική για το περιβάλλον του δραστηριότητα του συνόλου της κοινωνίας.  Και αν τελικά το διαθέσιμο δε φτάνει για «να καλυφθούν όλοι» τι γίνεται; Το μοιράζουμε ίσα σε όλους αφήνοντάς τους όλους ακάλυπτους ή ιεραρχούμε ποιοι δικαιούνται και ποιοι όχι, ποιοι έχουν περισσότερο και ποιοι λιγότερο δικαίωμα -ή ανάγκη; Υπάρχουν άλλες λύσεις που δεν έχουν δοκιμαστεί ή δεν έχουμε καν φανταστεί; Ομολογώ πως το ερώτημα αυτό με βασανίζει και οι πιθανές απαντήσεις του με υπερβαίνουν. Είναι όμως, μπορεί να είναι αρμοδιότητά μου να απαντήσω; Όχι βέβαια! Όμως με πιέζουν μεθοδικά -και ύπουλα- να απαντήσω, να πάρω θέση και να γίνω εγώ, το ιατρικό σώμα, το χέρι του Προκρούστη -όχι ο εγκέφαλος, αυτός παραμένει στο ανέγγιχτο παρασκήνιο.

Δ. Ποιος θα πληρώσει τελικά το «μάρμαρο»;

Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν είναι δική μου δουλειά να το απαντήσω. Το αφήνω στους ειδικούς, τους Οικονομικούς Αναλυτές.  Ας ισχυρίζονται κάποιοι ότι αφήνουμε τη διαχείριση της Υγείας σε χέρια τεχνοκρατών. Ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς…

Εν κατακλείδι:

Ποια τα Προτάγματα του Ιπποκρατικού Λειτουργού, του κάθε επαγγελματία Υγείας; Ποια τα Προτάγματα ενός Οικονομολόγου γενικά, ειδικότερα ενός Επιστήμονα Οικονομικών της Υγείας; Πού συγκλίνουν, πού τέμνονται τα ανύσματα των καθηκόντων και της δράσης τους; Πού ακουμπάνε την αλήθεια; Ζητούμενα διαχρονικά και διαρκείας.

Το ξέρω, όλοι το ξέρουμε πως στο «τέλος της παγκόσμιας ημέρας» η επικράτηση, η πικρή Νίκη μάλλον θα γείρει από την πλευρά των τεχνοκρατών, των Οικονομολόγων της Υγείας. Λέω πικρή, επειδή είμαι βέβαιος πως και αυτοί είναι αναγκασμένοι από τον ρόλο που τους έχει ανατεθεί να συγκρατήσουν τον αχαλίνωτο καλπασμό του Ιατροβιομηχανικού μπλοκ. Κάνοντας κάποτε δυσάρεστες διαπιστώσεις και περικοπές.

Ναι, οι παραγωγοί προϊόντων και υπηρεσιών Υγείας  και οι Πληρωτές τους δεν πρέπει να είμαστε «απέναντι». Φοβάμαι όμως πως θα μείνουμε «οιονεί αντίπαλοι».

(*) Από τον δρ. Αλέξανδρο Αρδαβάνη, Παθολόγο – Ογκολόγο. Εισήγηση στο συνέδριο «Γενετική του Καρκίνου και εκτίμηση του κινδύνου», Αθήνα Νοέμβριος 2015.