Ο Γιάννης Ευσταθίου* θυμάται στιγμές από τη φιλία του με τον αείμνηστο πολιτικό που πέρασε στην ιστορία ως συνεπής, έντιμος και αξιοπρεπής

Τ/Π |> Ο αείμνηστος Δημήτρης Τσοβόλας υπήρξε για μένα ένας πολύ καλός φίλος, προσωπικός δικηγόρος, πολιτικός, νομικός, αλλά και δημοσιογραφικός συμβουλάτορας… Για την ταπεινότητά μου, η απώλειά του είναι ανεκτίμητη!.. Οξυδερκής, με διεισδυτική σκέψη, διαυγή πολιτική ανάλυση, έντιμος, ηθικός, δίκαιος, αλλά και εμμονικός στις αποφάσεις του! Δεν άλλαζε γνώμη!! Αλλά και άνθρωπος ευθύς, ντόμπρος, ανεπιτήδευτος, ευγενής, επικοινωνιακός, ανθρώπινος!! Εξαιρετικός στην παρέα, γλεντζές κι έξω καρδιά! Λάτρευε τα γλέντια, τις διασκεδάσεις και γενικότερα τις απολαύσεις της ζωής, ξενυχτούσε ως το ξημέρωμα, του άρεσε πολύ ο χορός από ζεϊμπέκικο, μέχρι σέϊκ και λάτιν, αλλά ταυτόχρονα αφιερωνόταν με πάθος κι απαράμιλλη αγάπη για την οικογένειά του, αλλά και την πολιτική, την οποία θεωρούσε καθήκον, λειτούργημα!

Αν και γνωριστήκαμε πάνω στο ρεπορτάζ, στα μέσα του ’80, μας έφερε κοντά το ποδόσφαιρο! Είχε έρθει στο πιο ιστορικό γήπεδο του κόσμου, αυτό της Near East, για να παρακολουθήσει τον αγώνα της ομάδας της καρδιάς μου, του Εθνικός Αστέρας Καισαριανής με την Αναγέννηση Άρτας -από όπου καταγόταν κι εκλεγόταν- μια πολύ ισχυρή -τότε- ομάδα Β’ εθνικής, με Βαΐτση και Γεωργιάδη! Πήγα και κάθησα δίπλα του, αν και ήταν μαζί με τους συντοπίτες του Αρτινούς, νιώθοντας την ηθική “υποχρέωση” να τον “προστατέψω”, αν και δεν είχε ανάγκη, στην περίπτωση που κάποιος Καισαριανιώτης ” του την πει”… Τελικά ο Αστέρας, αν και δεν ήταν καλύτερος, επικράτησε με 3-2 κι όλα εξελίχθηκαν ομαλά… Πάντως ο ίδιος μου έδωσε το προσωπικό του τηλέφωνο στο υπουργικό του γραφείο, για να του τηλεφωνώ, όποτε θέλω, παρότι τότε εργαζόμουν στην αντιπολιτευόμενη “Ακρόπολι”, την τότε ναυαρχίδα της συντηρητικής παράταξης και συμφωνήσαμε να συναντηθούμε συντόμως…

Όταν με δική του πρόσκληση πήγαμε για φαγητό, κατάλαβα από τη συζήτηση, πως θα γίνουμε φίλοι. Μου ξεκαθάρισε πως ουδέποτε θα μου δώσει κάποια είδηση, αλλά πως off the record, θα μου αναλύει πώς έχουν τα πράγματα στην κυβέρνηση, το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα και την οικονομία, αλλά και θα μου επιβεβαιώνει ή θα μου διαψεύδει δικές μου πληροφορίες… Το τήρησε ευλαβικά! Αν και στην πορεία του χρόνου, μου ανακοίνωσε ότι θα αποχωρήσει από το ΠΑΣΟΚ, μετά την προσωρινή διαγραφή του, την ίδρυση του ΔΗΚΚΙ και τη διάλυσή του, με δική μου δέσμευση πως δεν θα τα δημοσιοποιήσω πριν συμβούν… Φαίνεται με είχε δοκιμάσει και κέρδισα την εμπιστοσύνη του!

Για να γίνει αυτό όμως, χρειάστηκε να κάνουμε πολλή και καλή παρέα!.. Αλλωστε λένε πως η νύχτα και το κρασί δένει τους ανθρώπους! Κάμποσες φορές είχαμε πάει στις ξακουστές “Νταλίκες”, στο Γαλάτσι, καθώς του άρεσε πολύ να βλέπει και να ακούει την Κωνσταντίνα, με τη συνοδεία του μπουζουκιού του φίλου του Χρήστου Νικολόπουλου!! Ακόμη περισσότερες στο θρυλικό “Δία” στα Σεπόλια του Μανώλη Σταυρακάκη, αλλά και στο “Περιβόλι του Ουρανού”, 2 από τα αγαπημένα μαγαζιά και του αείμνηστου Ανδρέα Παπανδρέου!..

Παραδόξως δεν βρεθήκαμε κοντά την περίοδο της δίκης του σκανδάλου Κοσκωτά, στο οποίο ο Δημήτρης Τσοβόλας ήταν κατηγορούμενος και καταδικάστηκε με αναστολή, -ο μόνος αν θυμάμαι καλά-, αλλά για άσχετο θέμα, μια άδεια για οικοδομική παράβαση που προέκυψε από την ακροαματική διαδικασία… Και τούτο, διότι εκείνη την περίοδο έβγαλε τον πιο κλειστό χαρακτήρα του… Ήταν μια περίοδος που κλείστηκε στον εαυτό του, ήταν αρκετά εσωστρεφής κι ήθελε ουσιαστικά να περάσει μόνος του αυτή τη δικαστική περιπέτεια και τις άδικες, όπως αποδείχθηκε, κατηγορίες εναντίον του…

Επανασυνδεθήκαμε στις επαναληπτικές εκλογές του ’92 για τη Β’ Αθηνών, όπου επανεξελέγη πανηγυρικά, με κύριο αντίπαλο τον κύριο Βασίλη Λεβέντη της Ένωσης Κεντρώων… Όταν όμως μετά την επανεκλογή του παραπέμφθηκε μαζί με άλλα 4 κορυφαία στελέχη του ΠΑΣΟΚ (Πάγκαλος, Βάσω Παπανδρέου, Καστανίδης, Κηπουρός) στο Πειθαρχικό του Συμβούλιο, ο Δημήτρης Τσοβόλας δεν το άντεξε, και παρότι αθωώθηκε, αποχώρησε από το “Κίνημα” κι εν συνεχεία ίδρυσε το ΔΗΚΚΙ, με το οποίο μπήκε 2 φορές στη Βουλή (1996, 2000), αλλά όταν στις εκλογές του 2004 έμεινε εκτός, το διέλυσε αντικαταστατικά, επιστρέφοντας όμως στο Δημόσιο το ποσό των 735 χιλιάδων ευρώ, αν θυμάμαι καλά, από ποσά της κρατικής επιχορήγησης που εδικαιούτο ή είχε ήδη λάβει προκαταβολικά! Ποιος άλλος θα το έκανε; Εκτοτε αποσύρθηκε οριστικά από την ενεργό πολιτική κι ασχολήθηκε οριστικά και πολύ πετυχημένα με τη δικηγορία…

Βεβαίως πολιτικά είχαμε διαφωνήσει αρκετές φορές και ενίοτε το συζητούσαμε για ώρες, συχνά μετά τυρού και αχλαδίου ή κρασιού… Ακόμη και σε μπουζούκια, αν και δεν του άρεσαν εκεί τέτοιες συζητήσεις… Μια από τις βασικές μας διαφωνίες ήταν η πολιτική γενναίων παροχών που άσκησε ο ίδιος ως υπουργός Οικονομικών που πέρασε στην ιστορία ως “Τσοβόλα δώσ’ τα όλα”! Ο ίδιος το αρνείτο, λέγοντας πως επρόκειτο απλώς για ένα προεκλογικό ευφυολόγημα του Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά επί της ουσίας δεν ίσχυε… Διότι απλώς δόθηκε μέρος των απωλειών που είχαν τα λαϊκά στρώματα -όπως ο ίδιος μου είχε πει- από τη σταθεροποιητική πολιτική λιτότητας επί υπουργίας Αρσένη και Σημίτη τα προηγούμενα 2,5 χρόνια, και οι παροχές που δόθηκαν ήταν λογικές και προϋπολογισμένες, όπως υποστήριζε… Του είχα επισημάνει ωστόσο πως αυτές οι παροχές δεν έσωσαν εκλογικά το ΠΑΣΟΚ το 1989 -όπως ανάλογη πολιτική της κυβέρνησης Ράλλη δεν είχε σώσει τη ΝΔ από τη βαριά εκλογική ήττα 8 χρόνια πριν-, αντέτεινε όμως ότι το κλίμα που είχε διαμορφωθεί με τη σκανδαλολογία και την “παρά φύση” πολιτική συμμαχία της παραδοσιακής Αριστεράς με τη ΝΔ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ήταν τόσο οξύ που το ΠΑΣΟΚ θα έχανε ό,τι κι αν έκανε, όσα κι αν έδινε…

Η δεύτερη κεντρική πολιτική μας διαφωνία ήταν όταν κακώς και αντικαταστατικά διέλυσε το ΔΗΚΚΙ μετά την εκλογική του ήττα το 2004, καθώς θεωρούσα ότι στις ευρωεκλογές που ακολούθησαν 3 μήνες μετά, θα εξασφάλιζε εκπροσώπηση στο Ευρωκοινοβούλιο… Δεν το δεχόταν με τίποτα! Όπως επέμενε να λέει “ο λαός αποδοκίμασε το ΔΗΚΚΙ κι ακόμη κι αν εκλέξει ευρωβουλευτή, δεν πρόκειται να ανακάμψει! Απλώς τότε θα εξαρτιέμαι από τις ορέξεις και τα κέφια του ευρωβουλευτή μου. Ε, αυτό δεν θα συμβεί!”

Τα τελευταία χρόνια του είχα ωστόσο εκφράσει την άποψή μου ότι, αν δεν είχε διαλύσει τότε το ΔΗΚΚΙ, θα είχε γίνει πρωθυπουργός! Πιθανόν και αντί του κυρίου Τσίπρα ή του κυρίου Παπαδήμου! Ή και το Μάϊο του 2012!! Περιοριζόταν να μου λέει μειδιώντας: “Καλύτερα που δεν έγινα! Φαντάζεσαι να ήμουν πρωθυπουργός, εν μέσω μνημονίων;”

Με είχε εντυπωσιάσει κι ο στωϊκός τρόπος που αντιμετώπιζε τα διάφορα δημοσιεύματα ότι “επιστρέφει στο ΠΑΣΟΚ”, τα οποία είχε πυροδοτήσει η αποδοχή πρόσκλησης να παραστεί και να μιλήσει σε συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, στο ΟΑΚΑ, επί προεδρίας Σημίτη. “Άσε να γράφουν”, μου είχε πει… Όταν το ρώτησα, γιατί πρέπει να παραστεί ο ίδιος και δεν έστελνε κάποιο άλλο στέλεχος του ΔΗΚΚΙ, μου είχε απαντήσει χαμογελώντας: “Περίμενε και θα δεις!” Πράγματι όταν ήρθε η ώρα, ο Δημήτρης εν μέσω αγωνίας των συνέδρων, ανεβαίνει στο βήμα και λέει μια φράση: “Εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου σας” και κατέβηκε, παγώνοντας το ακροατήριο… Μου είχε πει κάποια άλλη στιγμή: “Εγώ συγκρούστηκα με τον Ανδρέα Παπανδρέου κι αποχώρησα, θα επιστρέψω στο ΠΑΣΟΚ των επιγόνων του;”…

Αργότερα κυκλοφόρησαν φήμες ότι θα πολιτευτεί ο γυιός του… “Εγώ δεν του δίνω καμμία συμβουλή”, μου είχε πει. “Μόνος του θα αποφασίσει τι θα κάνει! Μου φαίνεται όμως απίθανο να εγκαταλείψει την ιατρική, για να πολιτευτεί τώρα που συνεχώς απαξιώνεται η πολιτική! Δεν πιστεύω ότι θα το κάνει”…

Κάποιες φορές του είχα επισημάνει, αναφερόμενος στην κυβερνητική περίοδο του ΠΑΣΟΚ επί Ανδρέα Παπανδρέου, πως παρά τις όποιες μεγάλες και μικρές επιτυχίες του, η ιστορία θα είναι καταδικαστική απέναντί του, επειδή ακολούθησε την πεπατημένη φούσκα μιας στρεβλής οικονομικής “ανάπτυξης” και δεν προώθησε την αποκέντρωση και την αγροτική παραγωγή… Ο Δημήτρης Τσοβόλας εξέφραζε αντιρρήσεις: “Το ΠΑΣΟΚ είχε να αντιμετωπίσει, όταν αναλάβαμε την εξουσία, 2 μεγάλες προκλήσεις: τις μεγάλες κοινωνικές ανισότητες και την ανάγκη να κλείσουν τα τραύματα του εμφυλίου. Αυτές ήταν οι άμεσες προτεραιότητές μας και με αυτές ασχοληθήκαμε, όσα λάθη κι αν έγιναν… Όταν η σύνταξη του ΟΓΑ ήταν 50 δραχμές, τι άλλο να συζητήσουμε;”

Ιδιαίτερα κλειστός χαρακτήρας πάντως, πολύ-πολύ σπάνια μιλούσε για τον ίδιο και τα προβλήματά του… Για παράδειγμα ουδέποτε μου είχε πει ότι είχε προβλήματα με την καρδιά του κι επρόκειτο να υποβληθεί σε επέμβαση από τον αείμνηστο καρδιοχειρουργό Σπύρου που ήταν μέλος του ΔΗΚΚΙ! Το πληροφορήθηκα μόλις το ίδιο πρωΐ!.. Ευτυχώς όλα πήγαν τέλεια…

Έτσι και τώρα ουδέποτε μου μίλησε για τον καρκίνο που του χτύπησε την πόρτα… Τους τελευταίους μήνες είχαμε συναντηθεί 5-6 φορές, τον έβλεπα κάπως “άσπρο” στο πρόσωπο, το ρωτούσα πώς είναι από υγεία και μου απαντούσε πάντα “πολύ καλά”, κόβοντας έτσι κάθε σχετική συζήτηση… Τον είχα προσκαλέσει να το φιλοξενήσω στο χωριό της συζύγου μου, αλλά μου απαντούσε: “Θα δούμε… Όταν έρθει η ώρα, θα το συζητήσουμε! Να ξέρεις πάντως ότι πολύ δύσκολα θα αφήσω το χωριό μου (Μελισσουργοί Άρτας)! Εκεί νιώθω να αναζωογονούμαι, να παίρνω επιπλέον ενέργεια!! Ξεκουράζομαι πραγματικά”, μου είχε αναφέρει…

Μου έλεγε και τις εκτιμήσεις του για τη σημερινή κατάσταση, για τον κύριο Κυριάκο Μητσοτάκη, τον κύριο Αλέξη Τσίπρα, το αύριο του τόπου μας… Για λόγους σεβασμού στη μνήμη του, θα περιοριστώ να πω ότι εκτιμούσε πως το μέλλον είναι δυσοίωνο και τραγικά απρόβλεπτο… Και πως οδηγούμαστε στο τέλος των μονοκομματικών κυβερνήσεων! “Οικονομία και Χάγη που έρχεται, καθιστούν μονόδρομο τις κυβερνήσεις ευρύτατης συνεργασίας”, ήταν η πεποίθησή του! Χωρίς να είναι βέβαιος για την αποτελεσματικότητά τους…

(*) Ο κ. Γιάννης Ευσταθίου, είναι δημοσιογράφος – συντάκτης στο “Star TV”.