Τα fake news και οι 5 συμβουλές για να φιλτράρουμε την εγκυρότητα μιας είδησης και να μην πέφτουμε θύματα παραπληροφόρησης

Δημ. Κωνσταντάρας |> Πολλοί από εσάς που ενημερώνεστε από τον – προσβάσιμο- ηλεκτρονικό «Τύπο», θα έχετε ακούσει για τα fake news. Αρκετοί, ίσως δεν έχετε δώσει σημασία και συνεχίζετε να σχηματίζετε γνώμη διαβάζοντας πράγματα που ΔΕΝ είναι πραγματικά, ίσως μάλιστα να είναι και σκοπίμως παραπλανητικά.

Άλλοι πάλι, το έχετε διαπιστώσει αλλά δεν μπήκατε στον κόπο να το ερευνήσετε. Και άλλοι, δεν το έχετε διαπιστώσει, είτε γιατί δεν είστε αρκετά ενημερωμένοι, είτε γιατί δεν θέλετε να πιστέψετε ότι σκέψεις όπως «μα το γράφει η εφημερίδα» ή «Δεν είναι δυνατόν να γίνονται αυτά τα πράγματα σε σοβαρούς ιστότοπους, Υπάρχουν άνθρωποι που τα ελέγχουν». Έτσι, συνεχίζετε να ενημερώνεστε από το Μέσο Ενημέρωσης που συνηθίσατε να εμπιστεύεστε χωρίς να ελέγχετε τα δημοσιεύματα.

Τα Fake news – όπως λέγονται πλέον μέσα από τη χρησιμοποίηση ξένων όρων στη γλώσσα μας- είναι ψευδείς ειδήσεις. Είναι ψέματα. Είναι αυτό που λέγεται «παραπληροφόρηση». Και αποτελούν μάστιγα της ενημέρωσης σήμερα, από ιδιώτες και φορείς μέχρι ολόκληρα κράτη, κυβερνήσεις και οργανισμούς.

Εμείς όλοι, καλούμαστε να διαχειριστούμε, να αντιμετωπίσουμε και να απαντήσουμε στην παραπληροφόρηση και τη διάδοση ψευδών ειδήσεων. Αλλά βάλτε το καλά στο νου σας: Η παραπληροφόρηση μέσα από τα λεγόμενα Fake News δεν είναι κάτι καινούργιο. Ως είδος «κίτρινου τύπου» ή προπαγάνδας που στοχεύει στην παραπληροφόρηση οι ψευδείς ειδήσεις υπήρχαν πάντα. Απλώς, δεν είχαμε αρχίσει να το συνειδητοποιούμε.

Η παραπληροφόρηση μπορεί να εξυπηρετήσει μια προεκλογική εκστρατεία, την πολιτική αντιπαράθεση, τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης γενικά, τις παρανοϊκές και συνομωσιολογικές αντιλήψεις ενός ατόμου ή ομάδας ατόμων, ακόμα και μία φάρσα. Και είναι πολύ πιο επιδραστική.

Η τεχνολογική ανάπτυξη και τα ΜΜΕ που υπάρχουν σήμερα δίνουν τη δυνατότητα για ταχύτατη και άμεση μετάδοση της πληροφορίας μέσα από το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα και μπορούν να αξιοποιηθούν με πολλούς τρόπους. Είναι τέτοια η δυναμική του Fake News που μπορεί να χρειαστεί μερικές μόλις ώρες για να διαδοθεί ως είδηση μαζικά- viral και ακόμα κι αν διαψευστεί πανηγυρικά στη συνέχεια, να έχει γίνει η δουλειά της παραπληροφόρησης. Ουσιαστικά ο καθένας μπορεί πλέον ταχύτατα να δημοσιεύσει ό,τι θέλει.

Το Ευρωκοινοβούλιο, καθυστερημένα βέβαια, κινητοποιήθηκε. Και δίνει 5 συμβουλές για να μπορούμε να ελέγχουμε και να αποφεύγουμε τα Fake News και την παραπληροφόρηση. Η Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχει δημοσιεύσει κάποιες χρήσιμες συμβουλές για να φιλτράρουμε και να επαληθεύουμε την εγκυρότητα μια είδησης, στον βαθμό που μπορούμε.

1. Ελέγχουμε την προέλευση της είδησης

Είναι από αξιόπιστο μέσο ενημέρωσης η είδηση που έχει φτάσει μπροστά μας; Είναι πολύ σημαντικό να ελέγχουμε από που είναι αυτό που διαβάζουμε. Αν βρεθούμε σε έναν άγνωστο ιστότοπο ή λογαριασμό-προφίλ, βοηθάει να ελέγξουμε και τις υπόλοιπες ειδήσεις που υπάρχουν εκεί. Αν ο λογαριασμός ή ο ιστότοπος είναι γεμάτος από ειδήσεις του τύπου «ΣΟΚ! Η γη είναι επίπεδη-Δείτε γιατί» ή «Μας εμβολιάζουν για να τοποθετήσουν τσιπάκια στο σώμα μας!» και άλλα τέτοια, τότε μάλλον και η είδηση που έχουμε μπροστά μας είναι ψευδής. Ή -απλώς- μια πλάκα.

2. Ελέγχουμε τον συντάκτη

Μια ασφαλής δίοδος είναι να ελέγξουμε ποιος είναι αυτός που έγραψε την είδηση. Το Ευρωκοινοβούλιο προτείνει ως βασικό μέρος της επαλήθευσης να δούμε αν ο συντάκτης είναι υπαρκτό πρόσωπο. Αν ναι, είναι πολύ βοηθητικό να ανατρέξουμε στο ιστορικό του, σε προηγούμενη αρθρογραφία, να δούμε πόσο αξιόπιστος είναι. Αν είναι άγνωστο πρόσωπο, ανώνυμος ή ψεύτικο προφίλ, τότε κατά πάσα πιθανότητα και η είδηση που διαβάζουμε δεν είναι αληθινή.

3. Επαλήθευση παραπομπών

Εδώ τα πράγματα γίνονται λίγο πιο «ακαδημαϊκά» αλλά πολλά άρθρα χρησιμοποιούν παραπομπές. Με λίγο παραπάνω χρόνο και καλή διάθεση έχει αξία να δούμε τις παραπομπές και το κατά πόσο αξιόπιστες είναι. Αν οι πηγές προέρχονται από διακεκριμένους και έγκριτους φορείς, ιδρύματα, επιστήμονες και τα λοιπά, τότε αυτό που διαβάζουμε, ακούμε ή βλέπουμε αποκτά μια κάποια αξιοπιστία, πάντα όμως σε σχέση με το πώς παρουσιάζεται.

4. Σκεφτείτε προτού κοινοποιήσετε

Εδώ το Ευρωκοινοβούλιο, εφιστά την προσοχή για να αποφευχθεί να γίνει viral μια ψευδής είδηση και με δική μας ευθύνη. Προτείνεται λοιπόν να μην βιαστούμε να κοινοποιήσουμε μια είδηση που μας κάνει εντύπωση. Ας έχουμε υπόψη ότι τα Fake News είναι συνήθως σοκαριστικά και σχεδιασμένα να εγείρουν τα αισθήματα, στοχεύοντας στην γρήγορη μετάδοσή τους. Αν η είδηση είναι πραγματική θα δημοσιευτεί σύντομα και σε κάποιο αξιόπιστο μέσο ενημέρωσης.

5. Αναφέρουμε τις ψευδείς ειδήσεις

Το ευρωκοινοβούλιο προτείνει να κάνουμε viral τις ψευδείς ειδήσεις, ακριβώς ως «ψευδείς». Με τον ίδιο τρόπο που επιχειρούν να παραπληροφορήσουν και να διαδώσουν ψεύτικα γεγονότα, μπορούμε κι εμείς, όταν βλέπουμε μια ψευδή είδηση να την αναφέρουμε στον περίγυρό μας και να εκθέσουμε τον αποστολέα της, προστατεύοντας τους συνανθρώπους μας.